مقدمه: مطالعات پیشین نشان داده­اند که کارکردهای شناختی و هیجانی در اعتیاد دچار آسیب جدی می­شوند. هدف پژوهش حاضر، بررسی مقایسه­ای حافظه شرح‌حال و سطوح تکانش­گری در افراد مبتلابه اعتیاد مواد محرک، افیونی، سیگار و بهنجار بود.

روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع توصیفی و بر مبنای طرح­های علی­مقایسه­ای است. در روند انتخاب اعضای نمونه با روش نمونه‌گیری هدفمند، ۳۰ نفر مبتلابه اعتیاد مواد محرک، ۳۰ نفر مواد افیونی، ۳۰ نفر سیگاری و ۳۰ نفر بهنجار با لحاظ کردن ملاکه­ای ورود وخروج، اخذ رضایت آگاهانه و همتاسازی در متغیرهای جمعیت شناختی وارد پژوهش شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسش­نامه‌های تکانشگریBarratt ، حافظه آینده‌نگر و فرم اطلاعات جمعیت شناختی استفاده شد. اطلاعات جمع‌آوری‌شده با استفاده از روش‌های آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف استاندارد) و تحلیل واریانس چند متغیره با نرم افزار آماریSPSS-22  مورد تجزیه­تحلیل قرار گرفتند.

یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که میانگین هر سه گروه دارای اعتیاد مواد محرک، افیونی و سیگاری، در حافظه آینده‌نگر (دامنه­ای از 01/0P<  تا 05/0P<) و تکانش گری (دامنه ­ای از 0/01P<  تا0/05 P<) در مقایسه با گروه بهنجار با تفاوت معناداری بیشتر بود، هم چنین میانگین گروه مبتلابه اعتیاد مواد محرک در ابعاد حافظه آینده‌نگر ]گذشته کوتاه­مدت (0/01P<) و آینده بلندمدت (0/01P<)[ و ابعاد تکانش­گری ]عدم برنامه­ریزی (0/05P<)، تکانش­گری شناختی (0/01P<) و تکانش‌گری کل (0/01P<)[ با تفاوت معناداری نسبت به گروه مواد افیونی و سیگاری بیشتر بود. در هیچ­ کدام از ابعاد حافظه آینده‌نگر و تکانش‌گری، بین گروه مواد افیونی و سیگاری اختلاف معناداری مشاهده نشد.

نتیجه‌گیری: بر مبنای یافته­ های پژوهش حاضر می­توان چنین استنباط کرد که کارکرد حافظه آینده‌نگر و سطوح تکانش ­گری که از جمله عوامل مهم عصب روان‌شناختی و شخصیتی در اعتیاد هستند، با توجه به نوع ماده مصرفی فرد، به صورت معناداری متفاوت است که لزوم مداخلات اختصاصی بر حسب نوع اعتیاد را آشکار می سازد.